Een hersenletsel kan de communicatie verstoren. Niet meer goed kunnen spreken, lezen, schrijven en/of slikken heeft een grote impact op het dagelijkse leven. Een gesprek met de partner, uit eten gaan met vrienden, het lezen van de krant of luisteren naar het journaal zijn activiteiten die niet langer als vanzelfsprekend genomen worden.
Een hersenletsel kent meerdere oorzaken.
Een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) kan ontstaan door een traumatische gebeurtenis, waarbij de oorzaak buiten het lichaam ligt. Een verkeersongeval, een val van de trap of een klap op het hoofd zijn hier voorbeelden van.
Een NAH kan ook het gevolg zijn van een niet-traumatische oorzaak, er gaat iets mis in het lichaam zelf. Een CVA, een hersentumor, zuurstoftekort door een hartstilstand, etc. kunnen een hersenletsel veroorzaken.
Daarnaast zijn er neurodegeneratieve aandoeningen waarbij in bepaalde gebieden in de hersenen steeds meer zenuwcellen of verbindingen tussen zenuwcellen afsterven. Soms kan deze achteruitgang heel snel verlopen, in andere gevallen kunnen mensen nog jarenlang een behoorlijk leven leiden. Voorbeelden hiervan zijn o.a. de ziekte van Parkinson, Multiple Sclerose (MS) en Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS).
Een hersenletsel is zeer aangrijpend, zowel voor de cliënt als voor de naaste omgeving.
In de logopedische begeleiding brengen we de taal- en spraakproblemen in kaart, die gerelateerd zijn aan de hersenaandoening. We bekijken samen wat van belang is voor de cliënt in het dagelijkse functioneren en betrekken hierbij de directe omgeving.
Afasie
Een afasie is een verworven taalstoornis ten gevolge van een hersenletsel in de linker hersenhelft. Afasie wordt vaak veroorzaakt door een CVA maar kan ook ontstaan door o.a. een hersentumor, een ongeval (trauma) of een neurodegeneratieve aandoening.
Er treedt een beschadiging op in het taalgebied van de hersenen, gekenmerkt door problemen met spreken, begrijpen, lezen, schrijven. Vaak is het vinden van woorden lastiger. Ook kost het meer moeite om woorden en zinnen te vormen doordat er versprekingen optreden of woorden worden verwisseld.
Daarnaast zijn er cliënten die wel zeer vloeiend spreken maar voor wie het begrijpen van gesproken en/of geschreven taal moeilijker is.
Afasie komt op diverse manieren tot uiting, afhankelijk van de locatie van het letsel. De ernst van de problemen is individueel verschillend.
Logopedie richt zich op het verbeteren van de communicatieve vaardigheden, met aandacht voor de noden en wensen van de cliënt en diens omgeving. Indien nodig wordt er samen op zoek gegaan naar een passend communicatiehulpmiddel.
Dysartrie
Dysartrie is een verworven motorische spraakstoornis dat veroorzaakt kan worden door bijv. een CVA, een tumor, een trauma, een neurologische aandoening. De aansturing van de spieren, die nodig zijn voor het spreken, is verstoord. Er kan een vertraagde en verminderde mobiliteit of coördinatie optreden. Hierdoor lukt het minder goed om te articuleren of bepaalde klanken uit te spreken. Er kunnen moeilijkheden optreden met ademhaling en stemgeving. De prosodie (intonatie, tempo, beklemtoning, ...) kan aangetast zijn, net zoals er een gestoorde resonantie (nasaliteit) aanwezig kan zijn.
Het spreken kan dus op verschillende manieren verstoord zijn. Deze afwijkingen kunnen ervoor zorgen dat de spraak van de cliënt moeilijk tot zo goed als niet verstaanbaar is. De ernst is afhankelijk van de plaats en de grootte van het letsel.
De motoriek van de mond is tevens belangrijk voor het slikken. Eten en drinken kunnen een probleem worden. Orale functies zoals kauwen, zuigen en blazen kunnen verstoord zijn. Er kan sprake zijn van ongewild speekselverlies, daar de zwakkere mondspieren een lipsluiting bemoeilijken.
Over het algemeen zijn er geen problemen met het begrijpen van taal, al kunnen cognitieve problemen wel voorkomen.
Het doel van de logopedie is de spraakverstaanbaarheid te optimaliseren, waarbij de verschillende processen van de spraak in acht worden genomen.
Naast articulatie zijn ademhaling, resonantie, stemgeving en prosodie ook belangrijke factoren.
Indien nodig kunnen er opties voor ondersteuning in de communicatie bekeken worden.
Interessante links
